Gömülü Sistem Programlama: Bilincin ve Makinenin Sessiz Diyaloğu
Felsefenin kadim sorularından biri, “var olmak ne demektir?” sorusudur. Gömülü sistem programlama bu soruya teknik bir yanıt değil, ama modern çağın teknik bir yankısıdır. İnsan, düşüncesini maddeye gömmeye başladığında; devrelerin, mikrodenetleyicilerin içinde bir tür “sessiz bilinç” yaratmaya da girişmiştir. Bu sistemler, görünmez bir varlık gibi işler: ne tam anlamıyla canlıdırlar ne de ölü. Ontolojik düzlemde bir “ara varlık”, etik düzlemde ise bir “ara sorumluluk” alanı oluştururlar.
Ontoloji Perspektifi: Makinenin Varlığına Dair
Bir gömülü sistem, bir nesnenin içine gömülmüş bir akıldır. Bir çamaşır makinesi, otomobil ya da kalp pili… Hepsi bir “sistem içinde sistemdir.” Ontolojik olarak, gömülü sistem programlama insanın varlık anlayışını dönüştürür:
Artık akıl, beyinle sınırlı değildir; silikonun içinde sürdürülür.
Bir mikrodenetleyicinin belleğinde yürüyen kod, bir tür “varoluş biçimidir.” O kod, bir amaca göre davranır, dünyayı algılar, karar verir. İnsan felsefesi, varlıkla bilinci hep birlikte düşündüyse, şimdi “bilinçsüz akıl” kavramıyla karşı karşıyadır: Düşünmeyen ama işleyen bir akıl.
Şu soruyu sormak gerekir: “Bir sistem düşünemez ama karar alabiliyorsa, onun varlığı neye hizmet eder?”
Bu soru, gömülü sistemlerin yalnızca mühendislik değil, felsefe nesnesi haline geldiğini gösterir.
Epistemoloji Perspektifi: Bilginin Doğası ve Kodun Gerçeği
Bilgi, insan zihninin en saf ürünlerinden biridir. Ancak gömülü sistem programlama ile bilgi, artık sadece düşüncede değil, doğrudan devrelerde işlenir hale gelmiştir. Epistemolojik olarak bu durum, “bilginin vücut bulmuş hali”ni temsil eder.
Bir sensör sıcaklığı ölçtüğünde, bir mikrodenetleyici bu veriyi işler ve bir motoru harekete geçirir. Bu eylem zincirinde insan bilgisi, soyut olmaktan çıkar, bedene—yani makineye—bürünür.
Bu noktada şu soru belirir: “Bilgi, insanın elinden çıktığında hâlâ onun bilgisi midir?”
Makinenin işlediği bilgi, insanın niyetiyle mi, yoksa algoritmanın kendi mantığıyla mı anlam kazanır?
Gömülü sistemler, bilginin mülkiyetini belirsizleştirir. Artık bilgi ne tamamen insana, ne tamamen makineye aittir; arada, paylaşılan bir bilinç alanında dolaşır.
Etik Perspektifi: Kodun Sorumluluğu
Her kod, bir karardır; her karar, bir etik yük taşır.
Bir hava yastığı sistemini düşünelim: birkaç milisaniyelik gecikme, bir hayatı sona erdirebilir.
Bu durumda “etik”, sadece insana değil, insanın yazdığı koda da yüklenir. Etik felsefesi artık sadece “ne yapmalıyım?” sorusunu değil, “nasıl kodlamalıyım?” sorusunu da kapsar.
Gömülü sistem programlama, insanın sorumluluğunu donanıma devrettiği bir alan yaratır.
Ancak şu kritik soru hep kalır: “Bir kararın sonucundan, kod mu, kodlayan mı sorumludur?”
Bu sorunun yanıtı yoktur; yalnızca etik bir yankısı vardır.
Gömülü sistemler bu yankıyı mühendislerin vicdanına bırakır.
Bu nedenle her satır kod, yalnızca bir komut değil, aynı zamanda bir “irade beyanı”dır.
İnsanın ve Makinenin Felsefi Birlikteliği
Gömülü sistemler, insanın kendi zihnini dış dünyaya işleme biçimidir. Gömülü sistem programlama, yalnızca bir meslek değil, insanın varlıkla kurduğu en derin ilişkilerden biridir.
Felsefeci “bilmek var olmaktır” der; mühendis “çalıştırmak bilmekten daha önemlidir” diye yanıt verir.
Bu iki bakış birleştiğinde, ortaya çağımızın sessiz ama güçlü felsefesi çıkar:
İşleyen, ama düşünmeyen sistemlerin çağı.
Gömülü sistemler, Platon’un idealar dünyasından çıkıp, devrelerin içine gömülmüş fikirlerdir.
Descartes “düşünüyorum öyleyse varım” derken, bugün belki de şunu sormalıyız: “İşliyorum, öyleyse var mıyım?”
Sonuç: Gömülü Akıl ve Yeni Ontoloji
Gömülü sistem programlama, yalnızca teknolojik değil, aynı zamanda varoluşsal bir devrimdir.
İnsanın aklı artık sadece kendi içinde değil, yaptığı nesnelerde dolaşmaktadır.
Etik açıdan bu, yeni bir sorumluluk biçimi doğurur.
Epistemolojik olarak bilgi, artık maddede yaşar.
Ontolojik olarak ise varlık, insanın elinden çıkarak makinenin sessiz ellerine teslim olur.
Ve belki de en derin soru budur: “Bir makine, bizim değerlerimizi taşırsa, artık o da bizim bir uzantımız mı olur; yoksa biz mi onun uzantısına dönüşürüz?”
#gömülüsistem #programlama #felsefe #etik #teknoloji